Al meer dan veertig jaar is het Sloveense popcollectief Laibach een unicum in de muziekscene. Zondag komt de band voor een exclusief optreden naar Arnhem.
Wagneriaans, militaristisch, totalitair. Het zijn van die etiketjes die met regelmaat op het gezelschap uit Slovenië worden geplakt en de wenkbrauwen doen fronsen. Maar Laibach is meer dan dat. Genuanceerder ook. Om er een vinger achter te krijgen nam deze krant contact op met de band. Bij monde van woordvoerder en ideoloog Ivan Novak schetst Laibach haar kijk op de wereld. Een controversiële kijk misschien, maar in ieder geval een die zich op spectaculaire wijze vertaalt in beeld en muziek.
In de nadagen van Joegoslavië ontstaat in het mijnwerkersstadje Trbovlje de groep Laibach. De naam wordt ontleend aan de Duitse vertaling van Ljubljana, de hoofdstad van Slovenië. Laibach trekt aandacht met sinistere, industriële muziek verpakt in een nogal discutabele militaristische stijl. De autoriteiten zijn er als de kippen bij om verdere activiteiten van de band te verbieden. Maar de geest is uit de fles en Laibach zal zich ontwikkelen tot een spraakmakend en vooral veelzijdig collectief.
De samenstelling verandert continu, maar met Ivan Novak en de onheilspellend krakende bariton Milan Fras heeft het gezelschap een ijzeren tandem in het midden. Zo’n twintig studioalbums verschijnen er, altijd met een vast thema variërend van Beatles tot Nietzsche en van The Sound of Music tot Wagner en Bach.
Wereldnieuws wordt Laibach door de shows in Noord-Korea. Als eerste – en tot nu toe enige – westerse band mag het twee concerten verzorgen in de hoofdstad Pyongyang. Ivan Novak daarover: “Eigenlijk zien we ons niet als een westerse band. Wij zijn een band uit het oosten. Hoe dan ook, het ging ons er niet om ‘de eerste’ te zijn. Het Guinness Book of Records is nooit een doel geweest. Noord-Korea bleek de perfecte plek om ons album The Sound of Music te presenteren en na enig onderhandelen kregen we daarvoor toestemming.”
Het land maakt indruk op Laibach. “Wij hebben Noord-Korea ervaren als een land dat dicht bij het echte Utopia komt. Pyongyang, in de Koreaanse oorlog platgebombardeerd door de Amerikanen, is tegenwoordig een mooie, kleurrijke en goed onderhouden stad met een indrukwekkende architectuur en heerlijk kitscherige monumenten. Een pop-art stad die door Jeff Koons ontworpen had kunnen zijn. De mensen zijn vriendelijk en genieten op straat van een drankje of een sigaretje. En net als in Nederland is het bezit van cannabis toegestaan, wat dat betreft is Noord-Korea een liberaal land.”
Laibach ziet Noord-Korea als een pion in het machtsspel tussen China en de VS. “Het land is een gevangene van de geopolitieke situatie in het Verre Oosten. Internationale sancties drijven het steeds verder in het nauw en maken de politiek daar radicaler. Nee, ik denk niet dat we na ons optreden daar fans hebben gekregen. Uiteindelijk is er maar één leider die de Noord-Koreanen mogen volgen.”
Om de tourplannen van Laibach nog bonter te maken zijn besprekingen gaande omtrent optredens in Iran. “We wilden de première van ons nieuwe multimediale project Alamut in Teheran doen. Vanwege covid is dat er niet van gekomen en nu is het onrustig na de tragische dood van de 22-jarige Mahsa Amini. Hopelijk keert de kalmte terug en kunnen we de bijzondere samenwerking tussen Laibach en enkele Iraanse componisten alsnog in Teheran opvoeren.”
Alamut is slechts een van de vele projecten waarmee Laibach de wereld bestookt. Eerder dit jaar verscheen het nieuwe album Wir Sind Das Volk, gevolgd door enkele shows in Slovenië en Duitsland. Arnhem krijgt echter The Coming Race Tour over de vloer. “Wij zijn altijd met diverse dingen op hetzelfde moment bezig. We begeven ons graag op verschillende terreinen en betrekken er buitenstaanders bij. Iron Sky, The Coming Race is de soundtrack die we enkele jaren hebben gemaakt voor de gelijknamige sci-fi film. Een macaber verhaal over hoe de mensheid gered moet worden na een nucleaire apocalyps. Gelet op de recente ontwikkelingen moeten we hopen dat het niet echt die kant opgaat.”
Laibach doelt daarmee op het conflict in Oekraïne. “In principe neemt Laibach geen stelling in de dagelijkse politiek. Maar de toestanden daar roepen paralellen op met oorlog in Joegoslavië. De situatie is nu complexer en gevaarlijker. We veroordelen de rol van Rusland, Poetin is een criminele agressor. Maar minstens zo schuldig is het westen, met name de VS en Europese Unie. Deze oorlog had voorkomen kunnen worden door ook naar de Russische belangen te kijken. Zoals vaker is de invloed van de militaire industrie machtiger dan die van de vredesbewegingen.”
In haar 40-jarig bestaan wordt Laibach voortdurend met argwaan bekeken. Wat betekenen die militante verwijzingen in kostuums en aankleding? Wat zit er achter die Wagneriaanse orkestraties en marstempo’s? Maar Laibach is geen ‘foute’ club, achter alles zit een creatieve gedachte, al dan niet voorzien van een vette knipoog. Illustratief is de deze maand uitgebrachte single Love Is Still Alive. Een hoopgevende en universele boodschap in een voor Laibach ongekend relaxte Johnny Cash-cadans. Deze band blijft boeien.
Laibach: The Coming Race Tour is te zien in Luxor Live Arnhem, zondag 30 oktober.