Het strijkorkest Amsterdam Sinfonietta bouwt aan een mooie traditie. Onder de noemer ‘Breder dan klassiek’ gaat het ieder jaar een samenwerking aan met kopstukken van buiten de klassieke muziek. Na edities met Patrick Watson, Bobby McFerrin, Wende en Ellen ten Damme gaat het orkest in januari op stap met singer-songwriter Rufus Wainwright.
Het is een winderige dag in november. Rufus Wainwright – koud over uit Amerika – heeft een eerste repetitie met het Amsterdam Sinfonietta achter de rug. Niet alleen de jetlag doet hem in een wazige wereld vertoeven. De gebeurtenissen van de voorgaande week hebben Rufus behoorlijk uit zijn evenwicht gebracht. Zijn landgenoten verkozen Donald Trump tot volgende president, terwijl op datzelfde moment Leonard Cohen, een van zijn grote voorbeelden, de laatste adem uitblies.
De serveerster van een restaurant aan het IJ vraagt wat hij wil drinken. “Een kop Engelse thee met warme melk en suiker graag”, antwoordt de zanger, die na elke vraag even de ogen sluit om zich op zijn respons te kunnen concentreren.
Het moet een vervelende week voor hem zijn geweest. Even kijkt hij de vragensteller aan, knijpt een seconde de ogen dicht en zegt: “We hadden allemáál een vreselijke week. De verkiezing van Trump heeft gevolgen voor de hele wereld. Onderwerpen als het milieu en de buitenlandse politiek komen in handen van heel enge mensen. Ik vind dat een beangstigend vooruitzicht.”
Gelukkig kan hij zich makkelijker neerleggen bij de dood van Leonard Cohen. “Het is goed zo. Leonard was al een tijdje ziek en klaar om te sterven. Ik kende hem redelijk, uiteindelijk was hij de grootvader van mijn dochter. Nee, naar zijn uitvaart ben ik niet geweest, Leonard is in zeer besloten kring begraven. Bovendien moest ik elders in Amerika optreden.”
Rufus Wainwright (43) is de oudste telg van singer/songwriter Loudon Wainwright III en folkzangeres Kate McGarrigle en groeit op in een wereld die gedomineerd wordt door muziek. Hoewel op het gezin geen zegen rust – vader Loudon neemt al vlot de benen – is de van muziek doordrenkte omgeving een vruchtbare voedingsbodem voor de jonge Rufus. Hij ontwikkelt zich tot een getalenteerd zanger/muzikant en een begenadigd componist. Elton John en Sting beschouwen hem als een van de beste liedschrijvers van deze tijd.
Dat Rufus al jaren hoog op het verlanglijstje van Amsterdam Sinfonietta staat, zal geen verbazing wekken. De zanger zelf was onbekend met het orkest en ging eerst op zoek naar informatie. “Ik kende het Amsterdam Sinfonietta niet en moest, nadat ik de uitnodiging ontvangen had, op onderzoek uit. Ik ontdekte dat het een bijzonder ensemble was: een strijkorkest zonder dirigent. Daar heb ik nog nooit mee opgetreden. Best spannend.”
Weer gaan de ogen dicht. “Gisteren hebben we voor het eerst samengespeeld. Vooraf had ik geen idee wat ik kon verwachten, maar ik ben aangenaam verrast. Het is iets nieuws en toch voelt het vertrouwd. Een beetje wonderlijk allemaal.”
Plotseling draait hij zich om en spreekt een naburige tafel aan. Of het alsjeblieft iets zachter mag, hij kan zich toch al zo moeilijk concentreren. “Sorry, waar waren we gebleven?”
Ja, Rufus is gevoelig voor prikkels. En die kunnen uit vele richtingen komen, zo blijkt. Ook muzikaal komen de invloeden van alle kanten bij hem binnen. Inspiratie haalt hij uit folk en pop, maar ook uit de klassieke wereld en opera. Het maakt hem tot een veelzijdig artiest die zich thuis voelt in een concertzaal én op een poppodium. Maar ook in een kathedraal of een kroeg. Soms in z’n eentje, soms met een groot orkest.
“Het maakt me niet uit waar ik speel of met wie. Daarin maak ik geen onderscheid. Het gaat om de intentie, die moet puur zijn. Ieder concert moet recht uit het hart komen. Met Sinfonietta werk ik aan een gevarieerd repertoire. Zo speel ik mijn eigen liedjes, maar ook die van Leonard Cohen en Joni Mitchell. En van klassieke toonkunstenaars, zoals de Franse barokcomponist Jean-Philippe Rameau. Dat wordt voor mij een primeur.” Zijn ogen twinkelen dit keer.
Er verschijnt een lach op zijn gezicht. “Ja, ik heb wat met opera. Als kind luisterde ik naar klassieke muziek en speelde Chopin op de piano. Op een dag draaide mijn moeder Verdi’s Requiem en ik werd op slag een operafanaat. Dertien was ik toen. Een groot deel van wat er op dat moment in de popscene gebeurde, is compleet langs me heen gegaan. Prince, Tina Turner en later Nirvana, Oasis en Blur, op dat vlak heb ik een inhaalslag moeten maken.”
Een operafanaat met een kameleontisch karakter. Als componist van een eigen opera (Prima Donna) en alweer bezig met een nieuwe (Hadrian), deed hij in de tussentijd net zo makkelijk een duet met Robbie Williams voor diens laatste popalbum The Heavy Entertainment Show.
“Omdat Amsterdam Sinfonietta een relatief klein orkest is, kunnen we nieuwe genres ontdekken. De intimiteit biedt de mogelijkheid om de overeenkomsten in het werk van bijvoorbeeld Cohen en Rameau naar boven te halen. Zoiets lukt nooit met een groot symfonieorkest. De diversiteit van de songs komt dan te ver uit elkaar te liggen. Het zou een schizofreen geheel worden.”
“Deze tour moet mooie avonden opleveren. Januari is een van de donkere wintermaanden en ik weet uit de tijd dat ik in Canada woonde, hoe lang die kunnen zijn. Nu ook de politiek zich van zijn donkere kant laat zien, hoop ik dat onze muziek de mensen wat optimistisme biedt.”
Rufus Wainwright & Amsterdam Sinfonietta, concertdata:
04 januari 2017 De Oosterpoort, Groningen
05 januari 2017 Het Concertgebouw, Amsterdam
07 januari 2017 Stadsgehoorzaal, Leiden
08 januari 2017 Concertzaal, Tilburg
10 januari 2017 Theater de Spiegel, Zwolle
11 januari 2017 TivoliVredenburg, Utrecht
13 januari 2017 Muziekgebouw, Eindhoven
14 januari 2017 Muziekcentrum, Enschede
16 januari 2017 Nieuwe Luxor Theater, Rotterdam
17 januari 2017 Theater Heerlen, Heerlen