Voor het eerst in haar bestaan komt Pussy Riot voor vijf optredens naar Nederland. Het is geen theater of concert voorspelt frontvrouw Maria Alyokhina. “Wat wel? Kom maar kijken.”
Het aanvragen van een interview gaat niet altijd van een leien dakje. Maar in het geval van Pussy Riot is het helemaal een doolhof van afspraken, afzeggingen en vaagheden. Uiteindelijk komt het er toch van. Via Telegram Messenger, een dienst die versleutelde en zelfvernietigende berichten verstuurt. Maria ‘Masha’ Alyokhina weet dat al haar bewegingen en uitlatingen op de voet door Moskou worden gevolgd.
Alyokhina is een van de kopstukken van het Russische collectief Pussy Riot. Aanvankelijk geafficheerd als een punkrockband, maar in werkelijkheid zich steeds nadrukkelijker profilerend als provocatieve protestbeweging tegen president Poetin. Feminisme en homorechten nemen ze in hun boodschap mee.
In 2012 weet de groep mondiale aandacht te trekken met een chaotisch en punkachtig ‘optreden’ in de Russisch orthodoxe kerk van Moskou. Het spektakel duurt slechts enkele minuten voordat de bewakingsdienst er een eind aan maakt. Maar het incident slaat in als een bom. De naam Pussy Riot is voorgoed gevestigd. Voor twee hoofdrolspeelsters heeft het akkefietje vergaande consequenties. Nadezhda ‘Nadja’ Tolokonnikova en Maria Alyokhina worden veroordeeld tot twee jaar strafkamp.
In het boek Riot Days beschrijft Alyokhina haar gevangenschap. Een verhaal dat zich tevens goed leent voor een theaterproductie. “Ik wil er geen etiketje op plakken”, merkt ze op. Haar Engels klinkt geestig. Als in een James Bond-film tijdens de Koude Oorlog. Met zware accenten en een gezwollen articulatie. “Theater, concert – het is van alles wat. We hebben acteurs, muzikanten, regisseurs en video-artiesten in onze groep. Je moet het zien als een artistiek manifest.”
Het valt haar niet zwaar om over de tijd in het strafkamp te praten. “Riot Days gaat niet alleen over die periode. Natuurlijk beschrijft het wat ik heb meegemaakt, maar het gaat vooral om de gedachte achter Pussy Riot. Wij willen verandering en daarvoor moet je in actie komen. Centraal staat de vrijheid van geest en die kan niemand beperken. Zelfs niet als je in de gevangenis zit.”
Steun vanuit de rest van de wereld is altijd van groot belang geweest voor Pussy Riot. “Dankzij de wereldwijde support is Pussy Riot een niet te negeren beweging geworden. Ik geloof heilig in solidariteit. Daartegen is niets bestand.”
Manager Alexander Cheparukhin maakt dankbaar gebruik van contacten die hij heeft in de muziekwereld. “Je mag best weten dat ik niet zo gecharmeerd was van hun actie in die kerk. Die was zelfs voor veel Poetin-tegenstanders te shockerend. Toen het echter op een proces uitdraaide, besloot ik bekenden uit de pop te benaderen. Ik stuurde brieven naar onder andere Peter Gabriel, Sting, Robert Plant, U2 en Madonna. Ze zonden allen een steunbetuiging terug. Peter Gabriel nam zelfs twee videoboodschappen op.”
Nog opmerkelijker is de sympathie van Paul McCartney voor de dames. Cheparukhin: “Iedereen had me afgeraden contact met hem te zoeken. Kansloos. Toch deed ik een poging. McCartney is een idool van vele generaties Russen en, niet minder belangrijk, Poetin is een groot fan van hem. En wat dacht je? Binnen een uur reageerde Paul met een warm pleidooi voor Nadja en Masha. Ik heb zijn brieven voorgelezen in de rechtszaal. In hoeverre die het oordeel hebben beïnvloed, weet ik niet. Maar ik weet zeker dat Poetin geschokt moet zijn geweest. Zijn held, Paul McCartney, geeft steun aan zijn politieke tegenstanders Pussy Riot.”
Hoewel Tolokonnikova en Alyokhina na een jaar strafkamp vrijkomen, blijven ze actievoeren. Net als de andere leden van Pussy Riot, die zich laten gelden op grote evenementen als de Olympische Winterspelen in Sochi en het WK voetbal.
Leven in Rusland moet voor Alyokhina een hele opgave zijn. “Eh tja…” Ze begint te lachen. Even is het stil. “Hoe zal ik het zeggen, leven in Moskou is, eh, interessant.” Dan serieus: “Natuurlijk is het niet makkelijk. Vorig jaar heb ik deelgenomen aan twee acties. Op de veroordeling wacht ik nog. Eigenlijk mag ik het land niet uit. Mijn komst naar Nederland is feitelijk illegaal.”
“Een normaal leven heb ik niet. Ik word geschaduwd en afgeluisterd. Maar dat geldt voor iedereen die politiek actief is. Toch is het voor mij geen reden om Rusland de rug toe te keren. Nee, van mij zijn ze niet zomaar af.”
Wat vinden haar ouders van al haar activiteiten? “Ze hebben er begrip voor. Je moet weten dat er thuis tijdens mijn jeugd nooit over politiek werd gepraat. Dat veranderde pas toen ik actief in die richting werd. Ze steunen me, omdat ze nu zelf hebben ondervonden hoe oneerlijk het systeem in Rusland is. Ze snappen waarom ik dit allemaal doe.”
De 30-jarige activiste ziet uit naar de optredens in Nederland. “Vier jaar geleden ben ik er voor het eerst geweest. Dat was in het kader van het Internationale Filmfestival in Rotterdam. Veel van jullie land heb ik toen niet gezien. Ik hoop dat dit nu wel lukt. Ik ben nieuwsgierig naar de rest van Nederland.”
Pussy Riot met Riot Days: Eindhoven 25/1, Groningen 28/1, Haarlem 29/1, Arnhem 30/1, Den Haag 31/1.